رسوم ماندگار در دشت های ترکمن

سفری زیبا با هم آغاز خواهیم کرد. سفری که ما را با آداب و روسم قومیتهای ایران آشنا خواهد کرد. سفری که در آن سخن از عروسی های و مراسم زیبای اقوام ایران به میان می آید. سفری که از رسوم اقوام ایرانی را به ما نشان خواهد داد.
سفرمان را آز شمال شرق ایران آغاز می کنیم از دشتهای ترکمن . از صحرا و ترکمن هایش.
دشتی زر خیز و گندم گون در کنار دریای زیبای خزر . به میان ترکمن ها خواهیم رفت و از رسوم و آیین هایشان صحبت خواهیم کرد . در جشن هایشان شرکت خواهیم کرد و از غذاهای دلچسبشان خواهیم خورد. لباس های زیبایشان را خواهیم دید. و در یک کلام سفری میان دشتهایی که اسبهایش بسیار معروف هستند.
با هم به میهمانی ترکمنها یا ترکمن صحرا خواهیم رفت.با هم می خوانیم و لذت دیدار از خطه ترکمن سخن می گوییم.

ترکمن‌ها از نژاد ترک‌های غز یا اوغوز بوده و بسیاری از سلسله‌های حکومت‌گر در ایران هم‌چون سلجوقیان، قره‌قوینلو، آق‌قوینلو، صفویه، افشاریه و حتی قاجاریه از طوایف اوغوز بوده‌اند.
ترکمن‌ها دارای فرهنگ و تمدن بیش از هشت هزار ساله می‌باشند و وجه تسمیه آن، ترک ایمان و یا ترک مانند بوده، دلیل این نامگذاری را پذیرش اسلام در قرن سوم و چهارم هجری قمری بدون جنگ و درگیری دانسته‌اند.
هموطنان ترکمن از عصر سلجوقیان یعنی حدود 900 سال پیش در منطقه دشت گرگان (ترکمن‌ صحرای ایران) سکنی گزیده‌اند.
ترکمن‌ها براساس شیوه‌ی معیشت و زندگی خود به دو دسته موسوم به «چمور و چاروا» تقسیم می‌شدند که چمورها به کشت و زرع اشتغال داشته و عمده فعالیت آن‌ها کشاورزی بوده است؛ و یکجانشین محسوب می‌شده‌اند. چارواها به دامداری مشغول بودند و به دنبال مرتع از جایی به جای دیگر ییلاق و قشلاق می‌کرده‌اند، به اصطلاح کوچ‌نشین بودند.
مهمترین شهرهای ترکمن را می توان به گنبدکاووس ، بندرترکمن، آق قلا، گمیشان ، کلاله ، مراوه تپه و ترکمن های خراسان .

گوشه ای از آداب و رسوم ومراسم عروسی ترکمنها

مراسم عروسی ترکمنها
مراسم عروسی ترکمنها پر از ویژگیهاست و جذابیتهای بسیاری دارد. عروسی ها در میان ترکمنها به مدت 3 یا 4 روز به طول می انجامد.پس از آنکه خانواده داماد دختری را پسندیده باشند مادر و گلجه (زن برادر) داماد به خانه عروس رفته خواستگاری می کنند .
خانواده عروس پس از تحقیق درباره داماد و خانواده او؛ جواب را می دهند اگر جواب مثبت باشد خانواده داماد با شیرینی و شکلات به خانه عروس می آیند.در عید فطر خانواده داماد و فامیلهایشان با شیرینی و آجیل و کادوئی برای عروس به خانه آنها آمده جشن و سروری بر پا می کنند .در عید قربان نیز گردن و سینه گوسفند را به شکل مثلثی در می آورند که به آن -دوش-می گویند . طرف داماد این گوشت را با تزئین و در کنار کادوئ های متنوعی که برای عروس خریده شده به خانه عروس می برند .
اگر خانواده داماد بخواهند می توانند مراسم نامزدی را در یکی از روزها با جشن عید فطر و روز عید قربان برگزار می کنند ، اگر چنین نباشد ، مادر داماد به خانه عروس آمده روزی را برای مراسم نامزدی مشخصمی کند.

قودا بولماق:
یک روز قبل از عروسی همه خویشاوندان داماد با ریش سفیدان محل به خانه عروس می روند. در این روز ریش سفیدان با پدر عروس صحبت می کنند و در میزان مهریه به توافق می رسند.
زنها نانهای مخصوصی به نام قاتلمه و اکمک که قاتلمه ضخیم و اکمک نازک است ، می پزند و به خانه عروس می برند در این روز طلاهای زیادی نیز به عروس کادو می دهند و جشن بزرگی برپا می کنند.

پذیرائی :
فردای روز قودابولماق ، عروس با دوستان و آشنایان خود جشنی را بر پا می کنند که در آن خویشان داماد نیز حضور دارند.

مصائب (مصاحب):
در شب همان روز پذیرائی ، داماد با دوستان و هم سالان خود جشنی را برپا می کند.

عروس کشی :
صبح فردای مصاحب در جلوی خانه داماد ماشینهای-شتر- عروس و داماد را تزئین می کنند ، ماشینها بوق زنان به طرف خانه عروس می روند. عروس با ینگه ها منتظر نشسته است ، سپس گلجه (زن برادر) داماد با گلجه عروس چاشو (نوعی روسری مخصوص قرمز رنگ که عروس باید قبل از سوار شدن به ماشین آن را بر سر بگذارد) را به یکدیگر پرت می کنند و دعوای ساختگی راه می اندازند در این دعوای ساختگی گلجه داماد و گلجه عروس نام پدر و پدربزرگ عروس و داماد را معرفی می کنند سپس گلجه داماد چاشو را گرفته بر سر عروس می گذارد و عروس با دوستان و فامیلان نزدیک خود سوار کجاوه می شود.
البته باید ذکر شود که کجاوه عروس و داماد جدا است و داماد نیز با دوستان خود سوار می شود . مادر عروس بر روی دو ماشین کجاوه آرد می ریزد به نشانه اینکه سفید بخت شوند. کجاوه بوق زنان به طرف خانه داماد حرکت می کند در راه از جلوی هر خانه که می گذرد اهالی آن خانه خوشبختی عروس و داماد را آرزو می کنند. وقتی که عروس را به خانه داماد می آورند با ینگه هایش در یک اتاق می نشینند و همسایه های داماد به دیدن عروس می آیند.
“در ضمن برای عروس و داماد قلب گوسفندی را کباب کرده و به دو نیم تقسیم می کنند . و نصف ان را به عروس و نصف دیگر را به داماد می دهند تا بخورد به این امید که قلب و دل انها با هم باشد و هیچکس حق خوردن از این کباب را ندارد.”
زنان فامیل غذائی به نام چگدرمه (پلو قرمز رنگ شبیه استانبولی) درست می کنند و برای عروس و داماد در ظرفهای جدا می ریزند ، عروس و داماد باید هر کدام از ظرفهای یکدیگر بخورند ، و بعد پیشانی بند پارچه ای و دایره شکلی به نام «آل لانقی» بر سر عروس می گذارند.

اللش درمه :
قبل از غروب افتاب دست عروس و داماد را در دست یکدیگر گذاشته ، زنان برای خوشبختی آنان شعر زیر را می خوانند که در واقع تعیین خط مشی آینده آنها است.

قایتارمق:
فردای روز عروس کشی عروس را به خانه خودشان بر می گردانند. و به مدت یک شب در خانه خودشان می ماند. که به زبان محلی (قایتارمق) می گویند و فردای همان روز مادر یا خواهر داماد به دنبال عروس می ایند و او را می برند.

رقص خنجر
در این رقص که با حرکات متهورانه ای همراه است، ابتدا جوانان ترکمنی لباس های سنتی خود را پوشیده؛ به دور هم حلقه زده و دست به گردن یکدیگر می اندازند. بعد شمشیردار در میان قرار گرفته و ذکر خوانده می شود. تعداد خاصی در عدد ذکر خوانان مطرح نبوده و گاه شش و گاه هشت نفر یا بیشتر در میان می آیند و به ذکر خوانی می پردازند.

جشن شصت و سه سالگی
در بین مردم ترکمن مرسوم است که هریک از مردان که به سن شصت و سه سالگی می رسد، به پاس بزرگداشت شصت و سه سال زندگی حضرت محمد (ص) جشنی را به پا میدارد. این جشن که به زبان ترکمنی آق قویون ( گوسفند سفید) می گویند با توجه به وضع مالی شخص برگزار کننده ممکن است مفصل یا مختصر باشد.

عید باستانی نوروز
این عید یکی از اعیاد باستانی و برجسته ایرانیان است که از گذشته ای دور تا به اکنون با مراسمی خاص برگزار شده است. در استان گلستان نیز از اوایل اسفند، در برخی از نواحی، گروه دو نفره نوروز خوانان اشعاری را که به مناسبت فرا رسیدن عید نوروز سروده شده، می خوانند و از صاحبان منازل مژدگانی می گیرند. مردم مژدگانی دادن را شگون دانسته و مقدم آنها را به عنوان پیام آوران بهار گرامی می دارند.

عید قربان
این عید عیدی بزرگ برای مسلمانان است. در این عید ترکمن ها خانه های خود را آراسته و تزیین می نمایند؛ بهترین لباس های خود را پوشیده و شیرینی های گوناگونی را فراهم می آورند و چشم به راه مهمان می نشینند. این رسم، به مانند عید نوروز باستانی ایرانیان است. در گذشته، ترکمن ها تنها خوراک های گوناگونی را از گوشت پخته و آنها را برای همسایگانشان می فرستادند و سال خوب و پربرکتی را برای آنان آرزو می کردند؛ مردم توانگر فارس زبان استان گلستان قربانی کرده و این روز را جشن می گیرند.

ماه مبارک رمضان و عید فطر
ترکمن ها چند روز پیش از فرا رسیدن این ماه، گوسفند می کشند و همسایگان و خویشاوندان را برای تناول آن فرا می خوانند.

اقتصاد جوان نیوز دارای مجوز به شماره 86948 از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این پایگاه خبری از سال 1399 آغاز بکار کرده و هم اکنون از پرمخاطب ترین پایگاه های خبری در حوزه اقتصاد محسوب می شود. این پایگاه خبری زیر نظر مستقیم هیات عالی نظارت بر مطبوعات قرار دارد.

اطلاعات تماس

تمامی حقوق محتوای سایت برای اقتصاد جوان محفوظ است.