73

تامین ایمنی و امنیت مجتمع های مسکونی و مجتمع های صنعتی دغدغه همیشگی

     در این تحقیق  سید مصطفی سید حسینی همراه ما بود . سید مصطفی سید حسینی کارشناس اچ .اس. ای (  HSE) در حوزه ایمنی و حفاظت فنی و مشاور مدیر و ناظر پروژه های مختلف بوده است .

    ابتدا سید حسینی در مورد معنی واژه اچ .اس. ای (  HSE)  می گوید،  HSE از کنار هم قرار گرفتن حرف اول كلمات بهداشت (Health) ، ایمنی (Safety) و محيط زيست (Environment) بوجود آمده است که امروزه حوزه وسیعی از تمامی موضوعات را در بر می گیرد. اصلی ترین موضوعات در HSE حفاظت و صیانت از نیروی انسانی و حفظ محیط زیست می باشد که با توجه به شرایط کار و محیط نوع HSE هم تغییر می کند.

        می پرسم  HSE چه فوایدی برای جامعه و سازمان ها  می تواند داشته باشد. سید حسینی معتقد است  HSEفواید زیادی برای جامعه می تواند داشته باشد، از جمله :

1. ارتقای سطح سلامت کارگزان و کارکنان؛
2. حفاظت از کارکنان و طرف های ذینفع آنها؛
3. حفاظت از شهرت و آبروی سازمان مورد نظر؛
4. توسعه پایدار و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی؛
5. حفاظت از تجهیزات، املاک و دارایی های واحد های صنعتی و سازمان ها

          از ایشان می پرسم آیا مجتمع های مسکونی و اداری هم می توانند از خدمات واحد های HSE  بهره مند شوند. لبخندی می زند و می گوید بلی حتما. هماکنون شرکت هایی هستند که در زمینه های تخصصی خدمات HSE فعالیت دارند و خدمات ایمنی و امنیتی به مجتمع ها و واحد های مسکونی ارائه می دهند مثل شرکت هایی که لوازم اطفاء حریق می فروشند یا شرکت هایی که در زمینه دوربین های مدار بسته کار می کنند ، حتی شرکت هایی که ایمنی تجهیزات آسانسور ها و موتورخانه ها را کنترل می کنند یا آب بندی پوشش های پشت بام ها را تامین می کنند . کلا واحد ها و شرکت های HSE متولي و عهده دار كليه مسائل مربوط به بهداشت كار ، صنعتي و محيط ، ايمني و آتش نشاني و محيط زيست در واحد های صنعتی ، مجتمع عای مسکونی ، اداری و سایر مجتمع ها مي باشند.

       می شود یک مثال صنعتی بزنید ؟  برای مثال به شرکت پتروشیمی خارک اشاره می کند و می گوید  بلی ، مثلاHSE  در صنعت نفت.  فلسفه HSE در این صنعت درراستاي توسعه پايدار و کرامت انسان از طريق نگاهي سيستماتيک و مرتبط با عوامل مختلف بهداشت، ايمني و محيط زيست است . این صنعت در زندگي مردم  و رشد و توسعه همه جانبه کشور اهميت ويژه اي را ايفا مي کند. اين فلسفه و نگرش، استراتژي به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محيط و افزايش اثرات مطلوب آنها با تأمين ايمني همه جانبه کليه کارکنان و همکاران سازمان، تجهيزات و تاسيسات، به صفر رساندن حوادث و آسيب ها از طريق حذف شرايط نا ايمن و ارتقاء سلامت افراد، ايمني و محيط زيست در کليه سطوح سازمان و حفاظت از محيط زيست به عنوان سرمايه بشريت را دنبال مي کند. مقوله هاي بهداشت، ايمني و محيط زيست بطور جداگانه در طي سالهاي متمادي در صنعت نفت مطرح بوده است، اما نگاه امروز نگاهي نو، سيستماتيک و همه جانبه تحت يک مديريت واحد ميباشد.

    از سید حسینی می پرسم نظام مديريت يکپارچه HSE  چیست ؟ 

    می گوید نظام مديريت يکپارچه HSE  با ايجاد بستر فرهنگي خلاق و نگرشي نو و سيستماتيک، به تبيين تأثير متقابل عوامل بهداشت، ايمني و محيط زيست می پردازد و از اين طريق نواقص، مخاطرات بالقوه،  حوادث و مشکلات را بطور نظام مند مورد ارزيابي قرار داده و روشهاي مبتني بر پيشگيري را ارائه ميدهد.
   سید حسینی که مدت ها مشاور اجرایی و اچ.اس.ای در پروژه های لایروبی مخازن و ناظر اچ.اس.ای شهرداری بوده در مورد « فعاليت هاي نظام مديريت يکپارچه HSE  در حوزه بهداشت محيط » ، بعضی از این قبیل فعالیت ها را این گونه بر می شمارد :

1. . شناسايي، ارزيابي و کنترل آلودگي هاي هوا، آب و فاضلاب و پسماندها
2. 2.       . تأمين آب و موادغذايي سالم با کمک بهداشت تغذيه
3. فعاليت هاي بهداشت تغذيه کارکنان از شامل :
   1. 3.1.     شناسايي، ارزيابي و پيشگيري از آلودگي مواد غذايي بوسيله آب، خاک، هوا، گياهان، حيوانات
   1. اطمينان از سلامت مواد غذايي کارکنان
   1. 3.3.     تنظيم برنامه تغذيه کارکنان با توجه به سلامت فرد و محيط هاي کاري آنها
      
      

 فعاليت هاي نظام مديريت يکپارچه HSE  در حوزه بهداشت حرفه اي چه مواردی را می تواند شامل شود ؟

برای آشنا شدن با  فعاليت هاي نظام مديريت يکپارچه HSE  و دیدگاه های شرکت های صنعتی سری می زنیم به سایت شرکت پتروشیمی خارک (http://khargpetrochemical.ir   ) . در مورد فعاليت هاي بهداشت حرفه اي در پتروشیمی فعالیت هایی از قبيل فعالیت های زیر را ذکر شده است :

• شناسايي، اندازه گيري، ارزيابي و کنترل ريسکهاي بهداشتي (عوامل زيان آور محيط کار) شامل:
• عوامل زيان آور شيميايي
• عوامل زيان آور بيولوژيکي
• عوامل زيان آور ارگونوميکي
• عوامل زيان آور مکانيکي

• پيشگيري از وقوع بيماريهاي ناشي از کار کارکنان و اطمينان از سلامت آنها و پايش سلامتي پرسنل در دوره هاي زمانبندي شده معين
• پيشگيري از وقوع حوادث، آسيب ها و حفاظت کارکنان

• ·          فعاليتهاي ايمني و آتش نشاني شامل :
• برگزاري كارگاه هاي آموزشي تخصصي آتش و اطفاء حريق و مانورهاي واكنش در شرايط اضطراري جهت پرسنل انبارها و تاسيسات گاز مايع و جايگاه هاي عرضه
• نظارت بر حسن اجراي  پروانه هاي كار سرد و گرم در سطح تاسيسات منطقه
• ساماندهي وضعيت البسه استحفاظي پيمانكاران و رانندگان نفتكش در سطح انبارها و تاسيسات منطقه

       در سایت پتروشیمی خارک در مورد فعالیت های محیط زیستی شان به این فعاليتهاي به شرح زیر اشاره شده است :

• ·          رساندن سطح فضاي سبز در تاسيسات به استانداردهاي مورد تائيد سازمان حفاظت محيط زيست
• جلوگيري از ورود پساب ها به محيط زيست و به حداقل رساندن ريخت و پاش و آلودگي ها.

از سید حسینی می پرسم وظایف کارشناس و مدیر HSE در سازمان ها چیست؟

با اشاره به مطالب یکی از سایت ها در این زمینه (  https://www.aftabir.com  ) می گوید ، در سازمان ها مدیران ایمنی و سلامت، محیط کار را ارزیابی کرده و سیاست‌های مدیریت ایمنی را ایجاد می‌کنند که طبق آن وظایف همه کارکنان در قبال حفظ ایمنی در محیط کار تعریف می‌شود.

    کارشناسان سلامت، ایمنی و محیط ‌زیست،  مسئولیت ایجاد و پیاده‌سازی برنامه‌های ایمنی را در سازما نها به عهده دارند. این متخصصان سیاست‌های HSE سازمان ها را بازبینی و به‌روزرسانی کرده و ارزیابی ریسک را به‌منظور شناسایی خطرات احتمالی و برنامه‌ریزی برای اقدامات پیشگیرانه انجام می‌دهند. مدیر HSE، کارشناس HSE، مهندس HSE و مسئول ایمنی از جمله موقعیت‌هایی هستند که در چارت سازمانی دپارتمان ایمنی و سلامت سازمان ها وجود دارند. شرح وظایف پرسنل این دپارتمان هم ‌پوشانی زیادی با هم دارد. هدف اصلی همه افراد در این دپارتمان آن است که آمار حوادث ناشی از کار به پایین‌ ترین سطح ممکن برسد. در این مقاله قصد داریم درباره مسئولیت‌ها و وظایف مشترک کارشناسان و مدیران HSE صحبت کنیم .

سید حسینی در مورد وظایف مدیر HSE  می گوید از جمله مهم‌ترین وظایفی که از یک فرد در موقعیت شغلی مدیر HSE انتظار می‌رود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد سیاست‌های ایمنی

مدیران ایمنی و سلامت، محیط کار را ارزیابی کرده و سیاست‌های مدیریت ایمنی را ایجاد می‌کنند که طبق آن وظایف همه کارکنان در قبال حفظ ایمنی در محیط کار تعریف می‌شود. این شامل ارزیابی ماهیت فعالیت‌های کاری، تعداد کارکنان و همچنین سیاست‌های موجود است. برای مثال یک مدیر HSE که در یک کارخانه تولیدی کار می‌کند ممکن است سیاستی ایجاد کند که طبق آن کارکنان باید موقعیت‌های دارای ریسک را که خود به‌تنهایی قادر به مقابله با آن‌ها نیستند، گزارش دهند. در یک سیاست مدیریت ایمنی مطلوب همچنین نحوه جبران خسارت و پرداخت بیمه ناشی از حوادث کار نیز پیش‌بینی شده است.

• هدایت برنامه‌های آموزشی

برای اینکه در سطح سازمان آگاهی درباره ایمنی و سلامت بالا برود، مدیران HSE باید برنامه‌های آموزشی را برای پرسنل سازمان برگزار کنند. برای مثال مدیر HSE که در یک شرکت ساخت‌وساز کار می‌کند، باید به کارگران ساختمانی درباره خطرات احتمالی کار و نکاتی که باید برای حفظ ایمنی رعایت کنند، آموزش دهد.

• بررسی حوادث محیط کار

باوجود اینکه مسئولیت اصلی مدیر HSE ارتقای ایمنی در محیط کار است، اما برخی حوادث در طول فرایندهای ارزیابی ریسک خود را نشان نمی‌دهند. برای مثال شرکتی را در نظر بگیرید که کارش نصب سیستم‌های تهویه هوا در محیط‌های اداری است. یکی از مشکلاتی که ممکن است در طول نصب به وجود بیاید، خطاهای الکتریکی پیش بینی‌نشده است. مدیر HSE چنین حوادثی را ارزیابی کرده و علل آن‌ها را بررسی می‌کند و اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای جلوگیری از وقوع مجدد پیشنهاد می‌دهد. علاوه بر این مدیران HSE  از اینکه ابزارها و تجهیزات محیط کار از استانداردهای صنعتی و نکات ایمنی پیروی کرده و به‌درستی نصب شده‌اند اطمینان حاصل می‌کند.

• آماده‌سازی گزارش‌ها

مدیران  HSEباید گزارش‌های ماهانه‌ای را آماده کرده و به مدیران ارشد ارائه کنند. گزارش HSE شامل نتایج بازبینی‌های روزانه محیط کار و نحوه پاسخگویی کارکنان به حوادث است. گزارش‌های HSE را می‌توان برای شناسایی نقاط ضعف در برنامه‌های مدیریت ایمنی تحلیل کرد.

• سایر مسئولیت‌های کلیدی مدیر HSE

مدیر HSE مسئولیت هدایت، طراحی، پیاده‌سازی و انتقال برنامه‌های سیستم مدیریت سلامت و ایمنی را به کل سازمان به عهده دارد. فردی که وارد این موقعیت شغلی می‌شود باید به تمام قوانین و مقررات ایمنی محلی و دولتی مسلط بوده و بتواند آن‌ها را به کارکنان سازمان انتقال دهد. سایر مسئولیت‌های کلیدی مدیر HSE در سازمان عبارت‌اند از:
•    طراحی و ساختاربندی برنامه ایمنی، سلامت و محیط‌زیست و پیاده‌سازی آن
•    تلاش برای ایجاد استانداردها و تکنیک‌های جدید ایمنی که کارکنان را در مسیر کار راهنمایی و هدایت می‌کنند
•    آموزش به پرسنل دپارتمان HSE درباره رفتار ایمن
•    اطمینان از اینکه فرایندهای ایجادشده خلاقانه بوده و با نیازمندی‌های سازمان مطابقت دارند
•    بازبینی سیاست‌های HSE و اطمینان از اینکه مطابق با روندهای فعلی و قوانین جدید اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌روزرسانی شده‌اند

        مثلا شرح وظایف واحد HSE در آزمایشگاه و بیمارستان اینگونه توضیح داده شده است . واحد HSE در یک مرکز درمانی وظیفه دارد ایمنی و سلامت ملاقات‌کنندگان، پرسنل بیمارستان، کارکنان، دانشجویان و بیماران را حفظ کرده و از اینکه محیط درمانی عاری از خطر است اطمینان حاصل کند. همچنین وظیفه دارد فرایندهای HSE را به‌گونه‌ای تدوین کند که ایمنی بیمار مجروح حفظ شده و اقدامات درمانی متناسب به شیوه‌ای صحیح برای او انجام شود.
      ایده اصلی که پشت تأسیس واحد HSE در آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی قرار داشت این بود که پرسنل این مراکز دائماً در معرض خطرات متعددی مثل تماس با مواد خطرناک، بیماری‌های مسری و آسیب‌های فیزیکی و ارگونومیک بودند؛ بنابراین اگر واحد HSE در این مراکز تأسیس شود می‌تواند فرایندهایی را تدوین کند که به حفظ ایمنی افراد کمک کرده و درعین‌حال، از آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از فعالیت‌های درمانی (مثل ضایعات بیمارستانی) پیشگیری کند. طیف مسئولیت‌های واحد HSE در یک بیمارستان بسیار گسترده است. بااین‌حال در ادامه به برخی از وظایف مدیر HSE شاغل در یک مرکز درمانی اشاره می‌کنیم.

• مدیریت ایمنی بیمار و کارکنان

•    چک کردن تجهیزات آزمایشگاهی و بالینی در بازه‌های زمانی مشخص
•    تحلیل خطرات و بهداشت شغلی پرسنل
•    بازبینی طراحی تجهیزات و اطمینان از تطابق آن‌ها با سیاست‌های ایمنی
•    ارائه آموزش‌های ایمنی و پیشگیری از آتش‌سوزی به پرسنل

• سلامت محیط زیست

•    نظارت بر برنامه‌های دفع ضایعات شیمیایی خطرناک
•    نظارت بر تجهیزات و فرایندهای آزمایشگاهی و اطمینان از تطابق آن‌ها با استانداردها
•    پاسخ به حوادث مربوط به مواد شیمیایی خطرناک
•    بررسی مسائل مربوط به قرار گرفتن در معرض مواد خطرناک و تهویه هوای داخل محیط کار
•    آموزش به پرسنل درباره استفاده، کنترل و دفع مواد شیمیایی خطرناک

• بررسی آسیب‌های محیط کار

•    ارزیابی فرایندهای درمان جراحات و بیماری‌های ناشی از کار
‌    رسیدگی به بیماری‌های منتقل‌شده توسط خون مثلا ( HIV )  و مدیریت آن‌ها
•    پیاده‌سازی برنامه‌های شناسایی آسیب‌های ارگونومیک در محیط کار

• کنترل خطرات اشعه‌ها

•    نظارت بر تجهیزات پرتودرمانی
•    آموزش به پرسنل درباره خطرات اشعه‌ها
•    سفارش، دریافت و نظارت بر موجودی مواد رادیواکتیو
•    تدوین برنامه‌های مربوط به محدودیت‌های ملاقات‌کنندگان، ایمنی در برابر اشعه‌ها و زمان ترخیص بیماران
•    نظارت بر محل نگهداری مواد رادیواکتیو
•    برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری، پردازش و انبارکردن ضایعات خطرناک رادیواکتیو بیمارستانی
•    شناسایی حوادث مربوط به اشعه‌های بیمارستانی

• مهارت‌های موردنیاز کارشناس و مدیر HSE چیست؟

از جمله مهم‌ترین مهارت‌هایی که کارفرماها هنگام استخدام در این موقعیت شغلی مدنظر دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مهارت‌های کامپیوتری

آشنایی با نرم‌افزارهای کامپیوتری مثل برنامه‌های ارائه گزارش (برای مثال پاورپوینت) یا برنامه‌های کامپیوتری گزارش‌دهی حوادث و مدیریت محیط زیست برای یک کارشناس HSE ضروری است.

• مهارت‌های فنی

درک کامل از ایمنی تجهیزات الکتریکی، نگهداری از ماشین‌ها، عملیات‌های صنعتی ماشینی و ایمنی برق برای یک کارشناس و مدیر HSE الزامی است.

• قدرت تعامل

مهندسان HSE باید قدرت تعامل بالایی داشته باشند تا بتوانند با سایر متخصصان برای ایجاد محیطی ایمن برای کارکنان، کار کنند.

• توجه به جزئیات

مهندسان HSE باید بتوانند خطرات احتمالی را شناسایی کرده، نگرانی‌هایی را که درباره مسائل ایمنی وجود دارد تشخیص داده و فعالیت‌هایی را که می‌توانند محیط‌زیست را به خطر بیندازند تشخیص دهد. همه این‌ها نیازمند دیدگاهی ریزبینانه و دقیق است.

• تفکر نقادانه

تحلیل مقررات، راهنماها، فعالیت‌های ایمنی انجام‌شده و سایر مستندات یکی از وظایف مهم کارشناس HSE است. لازمه موفقیت در این امر، داشتن تفکر نقادانه است.

• مهارت‌های حل مسئله

مسئول ایمنی در دپارتمان HSE، مشکلات ایمنی را بازبینی کرده و اثرات احتمالی زیست‌محیطی فعالیت‌های انجام‌شده در محیط کار را بررسی می‌کند. سپس باید راه‌حل‌های مناسبی برای پیشگیری از بروز حوادث و جراحات ارائه کرده و به دغدغه‌های زیست‌محیطی سازمان نیز به کمک مهارت‌های حل مسئله خود، پاسخ دهد.

• مهارت‌های ارتباطی

ایجاد گزارش‌های شفاف و خلاصه، هدایت کلاس‌های آموزشی و برگزاری جلسات با مسئولین سازمان و بازرسان دولتی نیازمند مهارت‌های ارتباطی نوشتاری و گفتاری قوی است.
برای مطالعه سایر مهارت‌های موردنیاز برای کارشناس HSE می‌توانید موقعیت‌های شغلی این حوزه را مطالعه کنید. پیشنهاد می‌کنیم به  سایت (  استخدام کارشناس HSE  ) هم سر بزنید.

تحصیلات موردنیاز

برای شروع به کار در این حوزه باید مدرک لیسانس مرتبط داشته باشید. اکثر افرادی که وارد این شغل می‌شوند مدرک کاردانی بهداشت حرفه‌ای یا ایمنی صنعتی یا مدرک لیسانس مهندسی بهداشت حرفه‌ای، مهندسی صنایع گرایش ایمنی صنعتی، مهندسی تکنولوژی ایمنی صنعتی، مهندسی ایمنی صنعتی و یا مهندسی ارگونومی دارند. همچنین افرادی که در رشته‌های مهندسی صنایع یا مکانیک نیز تحصیل کرده‌اند می‌توانند وارد این موقعیت شغلی شوند.

جمع‌بندی
   سعی کردیم بطور خیلی مختصر در خصوص حوزه HSE  و مسائل ایمنی و امنیت و بهداشت و وظایف اصلی کارشناس و مدیر HSE در این خصوص اطلاعاتی را برای خوانندگان گرامی فراهم کنیم . وظیفه اصلی این کارشناسان و مدیران این است  که از رعایت استانداردهای ایمنی و سلامت و تطابق فعالیت‌های سازمان (کارگاه ساختمانی، بیمارستان، معدن، کارخانه و غیره) با قوانین محیط زیستی اطمینان حاصل کند. مهندسان HSE برنامه‌های ایمنی را ایجاد کرده، روی تطابق فعالیت‌های انجام‌گرفته در سازمان با سیاست‌ها نظارت دارند، سیاست‌ها و فرایندهای ایمنی را مستند کرده و به اتفاقات اضطراری پیش‌آمده در صورت نیاز پاسخ می‌دهند. علاوه بر این، آن‌ها اثری را که یک صنعت روی محیط زیست می‌گذارد بازبینی کرده و برنامه‌هایی را برای کاهش یا حذف این اثرات تدوین می‌کنند.
این مهندسان در صنایع مختلفی از قبیل نفت و گاز یا واحدهای مدیریت پسماند، شرکت‌های ساخت‌وساز، کارخانه‌های تولیدی یا شرکت‌های مشاوره‌ای کار می‌کنند. مهندسان HSE با مدیران، رهبران ایمنی، ناظران و سایر افراد در ارتباط هستند. بخشی از زمان افراد در این شغل در دفتر و بخشی در محیط کارگاه سپری می‌شود. از همراهی سید مصطفی سید حسینی هم در این تحقیق تشکر می کنیم . در صورت نیاز به مشاوره می توانید از طریق شماره تلفن (  09366566410 )  با ایشان در تماس باشید.