شرکتهای نیمهدولتی نقش مهمی در اقتصاد ایران و بسیاری از کشورهای منطقه ایفا میکنند. این شرکتها به دلیل دسترسی به منابع و حمایتهای دولتی از یکسو و الزام به رقابت در فضای آزاد از سوی دیگر، با شرایطی متفاوت از بخش خصوصی و دولتی خالص مواجه هستند. در چنین شرایطی، ماندگاری و موفقیت این شرکتها نیازمند راهبردهای مدیریتی ویژهای است که تعادل میان حمایتهای دولتی و الزامات رقابتپذیری را برقرار سازد..
- ویژگیهای شرکتهای نیمهدولتی
- بهرهمندی از حمایتها و منابع دولتی (تسهیلات، مجوزها، شبکه ارتباطی)
- محدودیتهای ناشی از بوروکراسی و ساختارهای اداری سنگین
- مدیریت سیاسی و انتصابی در برخی موارد
- کاهش چابکی و انعطافپذیری نسبت به بخش خصوصی
- چالشهای ماندگاری در بازار رقابتی
- اتکای بیش از حد به رانت یا حمایت دولتی و ناتوانی در رقابت واقعی
- ضعف در حوزه نوآوری و تحقیق و توسعه
- مشکلات در مدیریت سرمایه انسانی و نگهداشت نیروهای متخصص
- نبود شفافیت مالی و مدیریتی
- عقبماندگی در بهرهوری و بهینهسازی فرآیندها
- عوامل ماندگاری شرکتهای نیمهدولتی در صادرات
الف – حمایت مالی و زیرساختی دولت
- شرکتهای نیمهدولتی معمولاً دسترسی راحتتری به وامهای ارزی، تسهیلات مالی و حمایتهای قانونی دارند.
- این حمایتها باعث میشود در شرایط نوسانات ارزی و اقتصادی، توان ادامه صادرات حفظ شود.
ب – اعتبار و اعتماد بینالمللی
- داشتن بخشی از سهام دولتی، اعتماد خریداران خارجی را تا حدی افزایش میدهد.
- بانکها و نهادهای مالی خارجی احتمال همکاری با شرکتهایی که پشتوانه دولتی دارند را بالاتر میدانند.
ج – دسترسی به بازارهای دولتی و مزایای تعرفهای
- شرکتهای نیمهدولتی میتوانند از مزایای تعرفهای یا تسهیلات صادراتی استفاده کنند.
- قراردادهای رسمی با دولتهای خارجی و پروژههای دولتی باعث تثبیت حضور در بازارهای هدف میشود.
- راهکارهای تقویت ماندگاری
- چابکسازی سازمانی و کاهش بوروکراسی
- سرمایهگذاری در نوآوری و تحقیق و توسعه (R&D)
- تمرکز بر ایجاد مزیت رقابتی پایدار (برند، شبکه توزیع، دانش تخصصی)
- تقویت حاکمیت شرکتی و ایجاد شفافیت در فرآیندهای مدیریتی
- همکاری با بخش خصوصی داخلی و شرکتهای بینالمللی (Joint Venture)
- تمرکز بر بازارهای صادراتی و تنوعبخشی به مقاصد فروش
نمونههای موفق
- برخی شرکتهای نیمهدولتی با بهرهگیری از مزایای ارتباط با دولت و در عین حال، سرمایهگذاری در نوآوری و برندینگ توانستهاند در بازارهای داخلی و خارجی جایگاه تثبیتشدهای به دست آورند. این شرکتها با تمرکز بر بهرهوری، توسعه سرمایه انسانی و حضور فعال در بازارهای صادراتی، توانستهاند رقابتپذیری خود را حفظ کنند. اما در صنعت شوینده
جمعبندی
- ماندگاری شرکتهای نیمهدولتی در بازار رقابتی تنها زمانی تضمین خواهد شد که این شرکتها از حمایتهای دولتی بهعنوان سکوی پرتاب استفاده کرده و بقای خود را بر اساس اصولی چون بهرهوری، نوآوری، مشتریمداری و شفافیت بنا کنند. در غیر این صورت، با گذشت زمان توسط رقبای چابکتر بخش خصوصی کنار زده خواهند شد.
کامبیز قشمی
کارشناس ارشد و مدیر صادرات
شهریور ماه 1404
