به گزارش پایگاه خبری اقتصاد جوان، موضوع حفاظت از بافتهای تاریخی تهران، بهویژه در محدودههایی مانند کاخ گلستان، اودلاجان (عودلاجان) و بازار تاریخی پایتخت، در سالهای اخیر به یکی از چالشهای جدی حوزه میراث فرهنگی تبدیل شده است. همزمان با افزایش فشارهای ناشی از توسعه شهری و اجرای پروژههای عمرانی و تجاری، ضعف در اجرای دقیق و یکپارچه ضوابط حفاظتی موجب شده است حریم بسیاری از آثار تاریخی با تهدید مواجه شود.
کاخ گلستان بهعنوان تنها اثر ثبت جهانی شهر تهران، در شرایطی با مداخلات پیرامونی و ساختوسازهای متعدد روبهروست که پرسشهایی درباره شفافیت و الزامآور بودن ضوابط حریم آن برای دستگاههای مسئول، نحوه صدور مجوزها و نقش میراث فرهنگی در تخریبهای صورتگرفته در محدودههای ثبتشده مطرح شده است.
در کنار این موضوع، وضعیت محله تاریخی اودلاجان که بافت آن در فهرست میراث ملی ثبت شده، بهدلیل نبود حریم مصوب و شفاف، نگرانیهایی را درباره تخریبها، خرید و فروش املاک و اجرای پروژههایی که هویت تاریخی این محدوده را تهدید میکند، به وجود آورده است.
همزمان، گزارشهایی درباره حفاریهای غیرمجاز در بازار تاریخی تهران، نگرانیها را افزایش داده است؛ بازاری که علاوه بر کارکرد اقتصادی، بخشی از میراث تاریخی و هویتی شهر تهران محسوب میشود. مجموعه این مسائل، ضرورت بازنگری در سیاستهای حفاظتی، شفافسازی ضوابط و تقویت نظارت بر عملکرد دستگاههای مسئول را برجسته کرده است.
در همین راستا، علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، گفتوگو کرده است.
ایزدی درباره ضوابط حریم کاخ گلستان و وضعیت ابلاغ آن، با اشاره به مجوز ساخت دو مرکز تجاری در این محدوده، گفت: ضوابط کاخ گلستان و سایر آثار مرتبط، تحت عنوان «میدان مشق تاریخی» و در قالب «ارگ تاریخی تهران» شامل کاخ گلستان و دیگر عناصر وابسته، در قالب یک پرونده تاریخی بررسی شده و این پرونده در ۲۷ مهر ۱۳۷۵ تهیه و ضوابط و حریم آن بهطور رسمی ابلاغ شده است.
وی تأکید کرد: حریم کاخ گلستان که حریمی جهانی است، قطعاً ابلاغ شده و امکان ندارد چنین حریمی ابلاغ نشده باشد. ضوابط حریم، خط و عرض مشخص دارد و به همه دستگاهها اعلام شده، اما این ضوابط خالی از اشکال نیست و نیازمند بازنگری جدی و منطبق با شرایط موجود است تا حفاظت به شکل دقیقتری انجام شود.
مدیرکل ثبت آثار افزود: برای مثال، موضوع قنات در این محدوده وجود دارد که در ضوابط فعلی به آن توجه کافی نشده است. بنابراین حریم ابلاغ شده، اما با توجه به شرایط امروز، نیازمند بازنگری بر اساس ضوابط جهانی است و ادعای ابلاغنشدن حریم قابل پذیرش نیست.
او درباره کارگروه تشکیلشده برای بررسی پروژههای تجاری اطراف کاخ گلستان گفت: این کارگروه تشکیل و جلساتی با حضور متخصصان فرونشست و همچنین شهردار منطقه برگزار شد. در بررسیها تأکید شد که افزایش ارتفاع به هیچوجه قابل قبول نیست و پروژهها باید دقیقاً مطابق ضوابط اعلامشده در مکاتبات سال ۱۴۰۱ اجرا شوند. همچنین هرگونه تغییر در مسیر یا تعریض معابر رد شد و رعایت حریم قنات برای جلوگیری از فرونشست مورد تأکید قرار گرفت.
ایزدی ادامه داد: جمعبندی این بود که پروژه تا تعیین تکلیف نهایی متوقف بماند و تعهدات لازم اخذ شود. درباره پلاک ثبتی موسوم به «مروی سنتر» اعلام شد که بنا بهتنهایی واجد ارزش ثبتی نیست، اما جداره آن اهمیت دارد و در صورت تخریب، باید عیناً و مطابق ضوابط مصوب بازسازی شود.
وی درباره ادعای تعرض به معبر و میدانچه مروی گفت: بررسی میدانی مشترک با شهرداری نشان داد تصرف یا تغییری در میدان رخ نداده و خط معبر مطابق مصوبات قبلی است. دیوار تخریبشده باید عیناً بازسازی شود و ارتفاع بنا نیز طبق مکاتبات سال ۱۴۰۱، حداکثر ۸ متر است و امکان ساخت با ارتفاع بیشتر وجود ندارد.
ایزدی درباره ابلاغ این مصوبات تصریح کرد: صورتجلسهای با حضور شهردار، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران و بنده تنظیم، به وزیر ارائه و لازمالاجرا اعلام شد.
وی درباره وضعیت حریم اودلاجان غربی گفت: ضوابط کلی در گذشته ابلاغ شده بود، اما بهدلیل نبود مطالعات دقیق، مشکلاتی ایجاد شد. بسیاری از حریمها نیازمند بازنگری هستند. برای اودلاجان، مشاور ذیصلاح انتخاب شد و ضوابط جدید تهیه شده و در مراحل نهایی قرار دارد. در حال حاضر حدود ۴۳ پلاک در حال پایش میدانی هستند و پس از اتمام آن، ضوابط نهایی ابلاغ خواهد شد.
ایزدی درباره خرید و فروش املاک در اودلاجان تأکید کرد: هرگونه ساختوساز منوط به استعلام از وزارت میراث فرهنگی است و بدون استعلام، مجوزی صادر نمیشود. هر تخریب بدون اخذ مجوز، تخلف محسوب میشود و پیگیری خواهد شد.
وی در پاسخ به گزارشهایی درباره تخریب برخی بناها در اودلاجان، از جمله مهمانخانه «اروند رود»، گفت: این بنا اثر ثبتی نبوده و در پهنه خاصی قرار نداشته است، اما رعایت ضوابط بافت، از جمله ارتفاع و نما، الزامی اعلام شده است. اودلاجان ضوابط داشته و اکنون در حال بازنگری و تکمیل آن هستیم و هر اقدامی باید با نظر اداره کل میراث فرهنگی انجام شود.
مدیرکل ثبت آثار درباره حفاریهای غیرمجاز و ادعای ایجاد تونل در بازار تهران گفت: این چالش در بسیاری از بازارهای تاریخی کشور وجود دارد و موضوع جدیدی نیست. در بسیاری موارد، تخلفات گسترده رخ داده و ناچار به پیگیری حقوقی شدهایم. برخی فضاها در دهههای گذشته تغییر کاربری داده شده و امروز بهعنوان حق مکتسبه مطرح میشوند که ورود حقوقی به آنها پیچیده است.
ایزدی افزود: این مسائل محدود به تهران نیست و در استانهای مختلف وجود دارد. در بازار تهران نیز بازدیدهای مستمر انجام میشود، اما اختلافنظرهایی با هیأتامنای بازار وجود دارد و پیگیریها در مراجع قضایی ادامه دارد.
وی درباره اخبار مربوط به خالیکردن زیر بازار گفت: چنین اقدامی برای من قابل پذیرش نیست و اگر صحت داشته باشد، تخلفی بسیار فاحش محسوب میشود و قطعاً باید برخورد قانونی صورت گیرد. در مجموع، هرگونه مجوز در بافتهای تاریخی باید دقیقاً بر اساس ضوابط و مقررات مصوب صادر شود و هیچ اقدامی خارج از این چارچوبها مجاز نیست.
/ایسنا
