حس جهت‌یابی و مهارت مسیریابی یکی از توانایی‌های حیاتی زندگی روزمره است که ضعف در آن می‌تواند مشکلات زیادی به دنبال داشته باشد. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که ژنتیک، محیط زندگی، آموزش و حتی سن، هریک نقشی اساسی در تقویت یا تضعیف این توانایی دارند؛ اما راهکارهای علمی برای تقویت این حس وجود دارد.
به گزارش پایگاه خبری اقتصاد جوان ، برخی افراد حتی با وجود مسیریاب‌های هوشمند، باز هم در محیط‌های ساده یا مسیرهای آشنا دچار سردرگمی و گم شدن می‌شوند. یافته‌های علمی نشان می‌دهد افرادی که در دوران کودکی در روستاها یا مناطق حاشیه‌ای زندگی کرده‌اند، به دلیل پیچیدگی و تنوع محیط اطراف خود، مهارت بالاتری در جهت‌یابی دارند و بهتر می‌توانند نشانه‌های محیط را تشخیص بدهند.
در مقابل، شهرنشینان به واسطه زندگی در خیابان‌های یکنواخت و ساده، کمتر مجبور به «تمرین ذهنی» جهت‌یابی می‌شوند.
پروفسور هوگو اسپیرز، عصب‌شناس کالج لندن، معتقد است که عوامل فرهنگی و آموزش‌های کودکی نیز نقش کلیدی در تقویت این حس دارند. برای مثال، در کشورهای اسکاندیناوی به دلیل فرهنگ فعالیت‌های بیرونی و آموزش محیط‌محور، افراد حتی تا سنین بالا جهت‌یابی فعالی دارند.
از دیگر یافته‌های مهم این پژوهش، بی‌اساس بودن تفاوت ذاتی جهت‌یابی میان زنان و مردان در کشورهای پیشرفته است؛ تفاوت‌هایی که عمدتاً ریشه در فرهنگ و نابرابری فرصت‌ها دارد.
همچنین افراد در فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متنوعی برای یافتن مسیرها به کار می‌برند؛ مثل استفاده از حس صدا، بو، یا حتی امواج آب!
افزایش سن را می‌توان مهم‌ترین عامل کاهش توانایی جهت‌یابی دانست و افت این مهارت حتی یکی از اولین نشانه‌های زوال عقل و آلزایمر است. بنابراین کارشناسان توصیه می‌کنند برای تقویت توانایی‌های شناختی، تمرین و توجه آگاهانه به نشانه‌های محیطی را در برنامه روزانه قرار دهیم.
مطالعات علمی همچنین نشان داده که تمرین، برنامه‌ریزی و استفاده از چالش‌های مسیریابی می‌تواند حتی ضعف‌های ژنتیکی را جبران کند. برای مثال، رانندگان تاکسی به واسطه حل معماهای مکانی روزانه، ناحیه مسئول حافظه فضایی مغزشان تقویت می‌شود.
هرچند استفاده از ابزارهای هوشمند مثل گوگل‌مپ بسیار کاربردی است، اما متخصصان توصیه می‌کنند نباید دائماً به آن‌ها وابسته بود؛ بهترین کار، درگیر شدن فعالانه با محیط و تحلیل مسیرهاست.
راهکارهای کلیدی برای تقویت مهارت مسیریابی:
- کمتر وابسته بودن به GPS و اپلیکیشن‌ها
- توجه به تابلوها و نشانه‌های محیطی هنگام پیاده‌روی یا رانندگی
- تمرین ذهنی مسیرها قبل از حرکت به مقصد جدید
- شرکت در بازی‌ها و فعالیت‌های نیازمند جهت‌یابی و حل معماهای فضایی
