در حالی که اقتصاد ایران سال‌ها به درآمدهای نفتی وابسته بوده، چرخش به سمت صادرات غیرنفتی به یک ضرورت ملی تبدیل شده است. بانک توسعه صادرات ایران، به عنوان تنها اگزیم بانک تخصصی کشور، با ارائه خدمات مالی، بیمه‌ای و مشاوره‌ای، توانسته نقش کلیدی در حمایت از صادرکنندگان غیرنفتی ایفا کند و بستری تازه برای ورود ایران به بازارهای جهانی فراهم سازد. این گزارش به بررسی دستاوردها و چالش‌های این گذار تاریخی می‌پردازد.
به گزارش پایگاه خبری اقتصاد جوان، سی و چهار سال از تأسیس بانک توسعه صادرات ایران می‌گذرد؛ بانکی که امروز نام آن با نوسازی اقتصادی و رشد صادرات غیرنفتی گره خورده است. بررسی روندهای اقتصادی نشان می‌دهد هرجا صادرات غیرنفتی ایرانیان رشد گرفته، ردی از حمایت‌های این بانک دیده می‌شود.
با کاهش نقش درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و افزایش فشارهای ناشی از نوسانات بازارهای جهانی، توسعه صادرات غیرنفتی به محور سیاست‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. در این میان، نقش اگزیم بانک‌ها به‌عنوان بازوی مالی تخصصی دولت‌ها، در ارتقای صادرات، حمایت از بنگاه‌های صادرات‌محور و تسهیل جریان‌های بین‌المللی پول، قابل توجه است.
اگزیم بانک‌ها (Export-Import Bank) در اقتصادهای موفق جهان، ماموریت حمایت هدفمند از صادرات، کاهش ریسک مبادلات، ارائه تسهیلات و ضمانت‌نامه‌های اعتباری، بیمه صادرات و تسهیلگری مالی را بر عهده دارند. در ایران نیز بانک توسعه صادرات به‌عنوان اگزیم بانک، بخش عمده‌ای از این ماموریت را ایفا می‌کند .بر اساس این گزارش، تسهیلات اعطائی بانک توسعه صادرات ایران در سال ۱۴۰3 نسبت به مدت مشابه گذشته به بیش از دو برابر افزایش یافته و 90 درصد این تسهیلات به بخش خصوصی و حوزه های پیشران همچون فولاد، پتروشیمی، مواد معدنی، کشاورزی، فناوری‌های نوین و شرکت‌های دانش‌بنیان تخصیص یافته است. عمده ماموریت این بانک، کاهش موانع مالی صادرات، تسهیل ضمانت بازگشت ارز و تنوع بخشی به بازارهای هدف عنوان شده است.
به گفته یک کارشناس سیاست‌های تجاری، «بانک توسعه صادرات ایران با الگوبرداری از مدل‌های موفق اگزیم بانک جهانی، مجموعه‌ای از خدمات از جمله صدور ضمانت‌نامه صادراتی، تخصیص خط اعتباری به شرکای بین‌المللی و آموزش فرآیندهای اعتبارسنجی را به بنگاه‌ها ارائه می‌دهد. این خدمات در بهبود مدیریت ریسک صادرکنندگان و نیز افزایش اعتماد خریداران خارجی به بنگاه‌های ایرانی نقش‌آفرین ظاهر شده است.»
افزون بر این، بانک توسعه صادرات ایران در سال‌های اخیر با توسعه خدمات غیرحضوری، راه‌اندازی درگاه‌های دیجیتال و تسهیل روند اعطای تسهیلات و ضمانت‌نامه، زمینه کاهش هزینه‌های عملیاتی صادرکنندگان را فراهم کرده است. با راه‌اندازی خدمات الکترونیکی، سهم درخواست این نوع خدمات در سال‌های اخیر افزایش یافته است
نقش اگزیم بانک‌ها در تحرک‌بخشی به صادرات غیرنفتی را نمی‌توان نادیده گرفت. تجربه کشورهای جنوب شرق آسیا نشان می‌دهد که بدون بهره‌گیری از ابزارهای مالی تخصصی و بانک‌های توسعه‌ای، دستیابی به رشد پایدار بدون صادرات غیرنفتی تقریباً غیرممکن است. بانک توسعه صادرات ایران طی دو دهه اخیر در این مسیر حرکت مثبتی داشته و اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند حمایت و تنوع‌بخشی به ابزارهای مالی صادراتی است.
همچنین مشارکت بانک توسعه صادرات ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با صندوق توسعه ملی و برخی بانک‌های منطقه‌ای، ظرفیت جذب منابع ارزی و گسترش بازارهای هدف صادراتی را برای بنگاه‌ها افزایش داده است. به طور مشخص، این بانک با ایجاد خطوط اعتباری و ضمانت‌نامه‌های صادراتی توانسته است ریسک معاملات خارجی و بازگشت ارز را برای فعالان اقتصادی کاهش دهد.
بررسی آمار رسمی گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی کشور طی یک سال گذشته رشد ۱۲ درصدی داشته که بخشی از این افزایش به دلیل تسهیلات اعتباری و مالی ارائه‌شده توسط بانک توسعه صادرات ایران و دیگر نهادهای مالی تخصصی است. با این وجود، برخی کارشناسان معتقدند برای دستیابی به سهم صادرات غیرنفتی مطلوب، همچنان نیاز به ارتقای ابزارهای مالی مدرن و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در قالب توافقات اگزیم بانک‌ها وجود دارد.
در جمع‌بندی می‌توان گفت، بانک توسعه صادرات ایران به عنوان اگزیم بانک رسمی کشور، طی سال‌های اخیر با توسعه خدمات تخصصی و تسهیلگری مالی، نقش اثرگذاری در رشد صادرات غیرنفتی ایفا کرده است و انتظار می‌رود با افزایش تنوع ابزارها و توسعه همکاری‌های بین‌المللی، این نقش در سال‌های آینده تقویت شود.
