در مفهوم رایج، فقر به محرومیت افراد یا خانوارها از درآمد و امکانات ضروری زندگی اطلاق میشود. با این حال، هنگامی که این محرومیت از سطح فردی فراتر رود و در لایههای گسترده جامعه نهادینه شود، اقتصاد کلان یک کشور با پدیدهای به نام (فقر ساختاری) یا (ماکروپاورتی) مواجه میگردد. دکتر فرهاد نیلی در این گفتوگو، ماکروپاورتی را به عنوان (پاشنه آشیل توسعه) توصیف میکند. به این معنا که حتی در صورت دستیابی به رشد اقتصادی، وجود فقر ساختاری میتواند این دستاوردها را آسیبپذیر، ناپایدار و حتی معکوسپذیر نماید. در چنین شرایطی، منافع رشد اقتصادی عمدتاً به گروههای مرفه محدود شده و طبقات محروم از مشارکت در ثمرات آن محروم میمانند.از منظر دکتر نیلی، چالش بنیادین در اقتصادهای مبتلا به ماکروپاورتی، تبدیل فقر از یک ناهنجاری موقتی به یک ویژگی پایدار در نظام اقتصادی و نهادی است. چنین اقتصادی، در برابر شوکهای خارجی – از جمله همهگیریهای جهانی تا نوسانات قیمت انرژی و مواد خام – آسیبپذیر بوده و با هر یک از این رویدادها، طبقات فقیر بیشترین خسارت را متحمل شده و چرخه بازتولید فقر تشدید میگردد.راهکارهای پیشنهادی فراتر از افزایش تولید ناخالص داخلی یا رشد اسمی اقتصاد استوار است. آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است، کیفیت رشد اقتصادی است: رشدی که به طور همزمان به ارتقای سرمایه انسانی، کاهش نابرابریها، گسترش دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی، و تقویت نهادهای اقتصادی بیانجامد.
دکتر نیلی در پادکست(سکه) هشدار میدهد که عدم توجه سیاستگذاران به ابعاد کلان فقر، توسعه اقتصادی را به یک فرآیند ظاهری و فاقد عمق تبدیل خواهد کرد؛ فرآیندی که پشت آن، شکافهای عمیق اجتماعی و اقتصادی پنهان مانده است.
(ماکروپاورتی) بر آن دلالت دارد که فقر فراتر از افراد، کل ساختار اقتصادی یک کشور را در مسیر توسعه تهدید میکند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که سیاستگذاریهای اقتصادی، به جای تمرکز انحصاری بر رشد کمی، کیفیت رشد و عدالت در توزیع دستاوردها را در اولویت قرار دهد.
منبع
پادکست (سکه) قسمت ۸۸: گفتوگو با دکتر فرهاد نیلی، موضوع (پاشنه آشیل توسعه)
