- قرارداد EPC چیست؟
ابتدا با این مقدمه شروع می کنم که با رشد صنعت و نیاز روز افزون در اجرایی کردن ابر پروژه های کاربردی یک کشور برای اینکه بتوان در یک مجموعه منسجم و یکپارچه در مدت قابل قبولی به نتیجه دلخواه برای بهره برداری از پروژه ها رسید می توان از قراردادهای صنعتی EPC استفاده کرد. قرارداد EPC مخفف سه واژه انگلیسی Engineering Procurement Construction یعنی مهندسی، تامین کالا و ساخت و احداث است، بدان معنا که تمام این سه مورد در پروژه های بزرگ نفتی و پتروشیمی و… بر عهده شخص پیمانکار خواهد بود ، تحت نظارت و رهبری او اجرا و کنترل کیفی خواهد شد و کارفرما فقط کافی است که کلیدی را بگرداند تا تسهیلات راه اندازی شود. از این رو قراردادهای EPC را گاهی قراردادهای “ساخت چرخش کلید” یا turnkey نیز می گویند. ما در این قرارداد ابتدا با واژه مهندسی یا همان طراحی (Engineering) رو به رو هستیم، یعنی در این مرحله پیشرفت یک پروژه باید ابتدا بر اساس مدارک و اسناد و نقشه هایی که مورد نیاز هستند در طراحی و خرید مواد و تجهیزات صورت بگیرد تا بتوان مراحل طراحی و میزان نفر ساعت لازم را به دست آورد. دومین عامل خرید یا تدارکات (Procurement) است که در این مرحله هم باید ابتدا اقلام مورد نیاز تهیه شود تا بتوان پیشرفت پروژه را بر اساس دو فاکتور هزینه کرد و خرید برنامه ریزی نمود. سومین عامل نصب و اجرا (Construction ) هست که تجهیزات و اقلام تهیه شده بر اساس الگوی تعریف شده نصب و اجرا می گردند و پیشرفت در این مرحله هم به تناسب حجم کاری لازم بر مبنای خرید تجهیزات صورت می گیرد. فعالیت کارفرما بیشتر در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول طرح خواهد بود، به عنوان یک قانون کلی هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود مسئولیت پیمانکار خواهد بود و در واقع ریسک و مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل شده است.
- آیا از این قرارداد در قوانین سرزمینی ایران نامی برده شده است و چه جایگاهی دارد؟
بله به آن اشاره شده است، به عنوان مثال در ماده 31 قانون برنامه چهارم توسعه به منظور افزایش کیفی و اثربخشی طرح ها و پروژه های سرمایه گذاری که سود آور باشند دولت موظف گردیده است حداقل در 40 درصد قراردادهای صنعتی ، به جای قراردهای پیمانکاری سنتی از این نوع قراردادها استفاده کند و همچنین با توجه به رشد چشمگیر استفاده از این قرارداد، در قانون پنجم برنامه توسعه هم به استفاده و اجرای پروژه ها بر اساس آن، اشاره گردیده است.
- به نظر شما قراردادهای EPC چه ویژگی هایی مثبتی دارند؟
این قراردادها از دو مزیت قابل قبول در سطح دولتی و ملی برخوردارند که می توان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام پروژه نام برد. از جمله ویژگی های استفاده از این قراردادها عبارتند از این که پیمانکار باید از تخصص و تجربه کافی در هر سه زمینه مهندسی، تدارکات و اجرا برخوردار باشد تا بتواند اعتماد کارفرما را جلب نماید؛ پیمانکار در انتخاب مصالح آزادی عمل بیشتری دارد؛ پیمانکار باید از توان مالی مناسبی برخوردار باشد؛ مدیریت خرید تجهیزات لازم و مربوط به پروژه و حتی خرید تجهیزات خارجی آسان تر بوده و مقرون به صرفه تر است؛ مسوولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل می شود و هر عیب و نقصی که در محدوده کار پیش بیاید، پیمانکار جوابگو خواهد بود. علاوه بر آن ، می توان بومی سازی پروژه ها را با این مدل از قرارداد ارتقا داد. در این روش ، پرداخت ها حسب اصل سرعت و پیشرفت کار به موقع انجام خواهد شد و اصولا لازم نیست دخالتی از سوی کارفرما در کار پیمانکار صورت بگیرد مگر اینکه بر اساس وظایف تعریف شده برای پیمانکار کوتاهی و قصوری صورت بگیرد؛ مهم تر اینکه هر دو طرف قرارداد به عامل مهم زمان توجه کافی دارند و مسئولیت خود را در مدیریت زمان پذیرفته اند.
- فواید استفاده از قرارداد های EPC را به طور مختصر توضیح دهید؟
برخی از فواید استفاده از این قرارداد عبارتند از این که پیمانکار در امور مربوط به طراحی هم دارای اثرگذاری است؛ از فاینانس برای استفاده و تامین زنجیره مالی استفاده می شود؛ EPC یکی از سریع ترین روش های اجرای یک پروژه قلمداد می گردد؛ توانمندی و نوآوری برای ساخت پروژه های داخل کشور را به ارمغان می آورد؛ قیمت اولیه در این قراردادها قطعی است؛ علاوه بر صرفه جویی در هزینه و زمان، یک مجموعه کامل مسئولیت طراحی و تجهیز و ساخت را برعهده دارد و کارفرما صرفا با پیمانکار سرو کار دارد.
- آیا قراردادهای EPC معایبی هم دارند؟
قطعا همینطور است و می توان به چند مورد آن اشاره کرد، از جمله اینکه با توجه به حجم سنگین ابر پروژه ها و اینکه ممکن است ریسک بالایی در تاخیر یا عدم انجام تعهدات رخ بدهد باید در انتخاب پیمانکار توانمند دقت کرد. با توجه به محدود شدن نقش اجرایی کارفرما، امکان استفاده پیمانکار از تجهیزات و نوآوری هایی که هزینه کمتری دارد به لحاظ تحریم و … ممکن است باعث افت کیفیت پروژه ها شود و این که کارفرما نمی تواند به دانش فنی شرکت های پیمانکاری EPC دسترسی پیدا کند.
- و سخن آخر؟
کارآمدی یک قرارداد EPC زمانی است که یک پیمانکار در اجرای پروژه های نفتی و پتروشیمی و صنعتی در هر سه حوزه آن یعنی E، P و C صلاحیت و توانایی لازم و کافی را داشته باشد، زیرا همزمانی این سه عامل می تواند سرعت اتمام یک پروژه را افزایش دهد و از این بابت برای یک کارفرما جذاب است چون دیگر نیازی به مواجه و درگیری با جزییات یک طرح وافراد مختلف ندارد. لازم به ذکر است که در قراردادهای معمول EPC تامین سرمایه بر عهده کارفرما یا کشور میزبان است اما گاهی این امر نیز بنا بر دلایلی از جمله نبود سرمایه کافی نزد کشور میزبان، ممکن است به پیمانکار واگذار گردد. مهم تر این که این قراردادها صرفا جنبه داخلی نداشته و حضور پیمانکاران خارجی در طرح های عمرانی کشور بدان جنبه بین المللی نیز می دهد، بنابراین آشنایی کارفرمایان با چارچوب این قرارداد و ابعاد حقوقی آن مفید است. علاوه بر آن ، طبق آیین نامه اجرایی قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی ایران مصوب 1375 درقراردادهای EPC بین المللی نیز پیمانکار خارجی مکلف است تا حد امکان از پیمانکاران ایرانی استفاده کند، لذا آگاهی پیمانکاران داخلی از نحوه انعقاد و مفاد این قرارداد ضروری به نظر می رسد.
